Armeluiskleren [S2BR3]

Lieve Koen, 

Het is me weer duidelijk dat wij veel te zachtaardige jongetjes zijn. Ja, je hebt Rammstein gedraaid, dus dat getuigt nog van iets ruws aan je, maar daar houdt het wel op. Desalniettemin kan ik je volgen. Uiteindelijk eindigde ik mijn eerste brief ook met haat als gekrenkte liefde. Tot dusver kunnen wij ons haat dus alleen in relatie tot liefde voorstellen. Ik ga daar nog even in mee, en ga mijn best doen om een stapje dichterbij die pure haat van Elliott Smith te komen. 

[0:00 – 0:20] ‘Sunday Bloody Sunday’ – U2 

Als ik jouw keuze voor de The Black Eyed Peas met ‘Where Is The Love?’ breder trek, zijn we aangekomen bij de haat-liefdeverhouding in het protestlied. En wat ben ik daar blij mee. Protestmuziek is waanzinnig krachtig, doet een oproep aan de mensheid, is vaak actueel en alsnog tijdloos. Of het nu Bob Dylan is met ‘The Times They Are A-Changing’, Bob Marley met ‘Redemption Song’ of Aretha Franklin met ‘Respect’, je voelt bij het luisteren dat iemand je door de tijd heen oproept om niet stil te zitten; om iets te doen. Dat geldt ook voor U2 met ‘Sunday Bloody Sunday‘. 

[1:57 – 2:25] ‘Sunday Bloody Sunday’ – U2 

 

Sunday, Bloody Sunday

Sunday, Bloody Sunday

How long, how long must we sing this song?
How long? How long?

‘Cause tonight we can be as one, tonight
Tonight, tonight (Sunday, Bloody Sunday)

‘Where Is The Love?’ heb ik altijd ervaren als een liefdevol nummer. Ook al staat het leed in de wereld centraal, en impliceert de vraag naar waar de liefde is, duidelijk dat de liefde niet hier is. Maar jouw ervaring is anders. Je schrijft bij dat nummer echt haat te voelen. Ik ben benieuwd hoe jij ‘Sunday Bloody Sunday‘ dan hoort. In detail worden de gruwelen van The Troubles in Ierland bezongen, en specifieker Bloody Sunday, de dag in 1972 dat 27 ongewapende burgers werden beschoten door Engelse soldaten – waarvan er 14 overleden. Kort gezegd: er is genoeg gaande om haat bij je te doen opborrelen. Ik kan je wel verklappen dat ik van jongs af aan, ook hier, juist de liefde opmerkte. ‘Tonight we can be as one’ en het verlangen in ‘how long must we sing this song?’ beklijven bij mij meer dan ‘bodies strewn against the back-end street’ – om maar een voorbeeld te noemen. Maar het is me wel duidelijk dat haat en liefde in dit nummer, maar ook in ‘Where Is The Love?‘ en andere protestliederen, dicht bij elkaar liggen. Maar hoe haat en liefde zich precies tot elkaar verhouden, is me nog niet helder. Ik weet nog niet helemaal of ik het volgende nummer een protestlied vind, en ik kan nog niet helemaal geloven dat ik hem je stuur, maar ik denk wel dat het ons meer kan leren over die verhouding. 

[0:00 – 0:21] ‘Fuck You’ – Lily Allen  

Look inside, look inside your tiny mind, now look a bit harder 
‘Cause we’re so uninspired 
So sick and tired of all the hatred you harbour 

Tja… Is ‘Fuck You’ van Lily Allen een protestlied? Iets in me zegt van niet, en tegelijkertijd heeft het een meer activistische lading dan het pop-gehalte van het nummer doet vermoeden. Lily Allen verzet zich tegen homofobie, racisme en oorlog en benoemt de haat in deze dingen. En vervolgens besluit ze vuur met vuur te bestrijden en beantwoordt ze die haat met een harde ‘fuck you’. Toen het nummer uitkwam in 2009 werd het al vrij snel een hit, maar ik ben wel benieuwd of het grote publiek ook door had waar het nummer over gaat. Als tiener ging de boodschap in ieder geval – merk ik nu – compleet langs me heen. Ik hoorde alleen een voortdurend ‘fuck you’ en vond dat grof.  

[0:35 – 0:53] ‘Fuck You’ – Lily Allen  

Fuck you (Fuck you), fuck you very, very much 
‘Cause we hate what you do 
And we hate your whole crew 
So, please don’t stay in touch 

Lily Allen kiest een andere aanpak dan The Black Eyed Peas, U2 en vele andere protestliedartiesten. Waar bij anderen de liefde zichtbaar is in het benoemen van leed en het in opstand komen tegen haat, zet zij een keihard offensief in. Haat verdient haat. Ik zou daarom zeggen dat dit nummer, onder de protestliederen, een equivalent is van Elliott Smith’s ‘Roman Candle‘ uit mijn vorige brief.  

Maar wat schieten we daarmee op? Zoals jij ook al merkte, zijn de nummers die we aanhalen en is het thema dat we bespreken, te groot om tot conclusies te kunnen komen. Laat ik het daarom, net als jij, kleiner en persoonlijker maken. Niet met Bob Fosko en de Raggende Mannen, maar opnieuw met Elliott Smith. Want waar ik de haat in ‘Where Is The Love?’ en ‘Sunday Bloody Sunday’ niet zo voel, en bij Lily Allen te zwart-wit vindt, denk ik dat er een vorm van haat is die ieder mens wel kan begrijpen. En dan bedoel ik ook echt haat en geen verkapte liefde, zoals eerder. Ik heb het over zelfhaat. 

[0:21 – 1:05] ‘Strung Out Again’ – Elliott Smith
  

They’re far from the best 
But they might suit you better than the rest 
Just looking in the mirror 
Will make you a brave man 

I know my place 
Hate my face 
I know how I begin 
And how I’ll end 
Strung out again 

Ten opzichte van ‘Roman Candle‘, de aanleiding voor mijn interesse in haat, is dit nummer – ‘Strung Out Again’ – wat milder. En toch is het op een bepaalde manier een nog heftiger nummer. Een ander haten en pijn toewensen is nog tot daar aan toe. Zoals jij ook schrijft over Bob Fosko en ‘Kramp van je kanis’: het heeft wel wat dat iemand zoiets in je los kan maken. Maar Smith krijgt kramp van zijn eigen kanis en dat is toch wel mateloos triest. Na een verzuchting over de muziekindustrie kijkt hij zichzelf aan in de spiegel, en kan hij niet anders concluderen dan dat ‘ie zichzelf beu is. Hij zingt eerst dat ‘ie zichzelf haat, en vervolgens dat hij donders goed weet hoe hij in elkaar zit en wat de patronen zijn, waarin hij vervalt: “I know how I begin and how I’ll end: strung out again.”  

[1:30 – 1:50] ‘Strung Out Again’ – Elliott Smith  

You get what you see 
But some things they just change invisibly 
I don’t know where I’m going 
And I don’t even want to know 

Hier proef ik toch ook wel de teleurstelling die je in jouw brief noemt, de teleurstelling die samen met liefde tot haat leidt. Ik proef teleurstelling in zichzelf tot een punt van moedeloosheid. Ik ben wel benieuwd of we dat ook in het protestlied terugzien. Of het beu zijn van in patronen vervallen, teleurstelling en moedeloosheid, niet alleen bij deze toegankelijke, kleine haat de basis vormen, maar ook bij de ongrijpbare, pure haat.  

[0:00 – 0:25] ‘Changes’ – 2Pac/ Levels   

Come on, come on 
I see no changes, wake up in the morning, and I ask myself 
Is life worth living, should I blast myself? 
I’m tired of bein’ poor, and even worse I’m black 
My stomach hurts, so I’m lookin’ for a purse to snatch  

Het worstelen met patronen en het verlangen naar verandering vormen de spil in ‘Changes’ van 2Pac en Levels. Het vertrekpunt lijkt eigenlijk heel erg op dat van ‘Strung Out Again’. Smith en 2Pac voelen zich allebei, voor mijn gevoel, door anderen in het nauw gedreven, tot op een punt van moedeloosheid en zelfleed; “Is life worth living, should I blast myself?” spreekt toch ook wel van zelfhaat. Maar in ‘Changes’ gaat het verhaal een andere kant op. En 2Pac gaat verder dan haat. Waar Smith in een moeilijk moment een duister nummer schreef, levert 2Pac weloverwogen kritiek op erg ingewikkelde maatschappelijke problemen.  

[2:00 – 2:17] ‘Changes’ – 2Pac/ Levels   

But some things will never change 
Try to show another way but you stayin’ in the dope game 
Now tell me, what’s a mother to do? 
Bein’ real don’t appeal to the brother in you 

You gotta operate the easy way 
(I made a G today) But you made it in a sleazy way 
Sellin’ crack to the kid (I gotta get paid) 
Well, hey, well, that’s the way it is 

Ergens pleit 2Pac tegen het gangsterbestaan, tegen dealen, tegen geweld. Tegelijkertijd neemt ‘ie het politiegeweld serieus, en ziet hij de noodzaak van dealen om brood op de plank te krijgen. Hij pleit voor verandering, maar zegt ook: zo zijn de dingen nou eenmaal. Dat laatste voert met de gezellige vocals van Levels op het pianodeuntje van Bruce Hornsby eigenlijk de boventoon – uiteindelijk is dat wat je gemakkelijk meezingt, en dus onthoudt. Maar 2Pac neemt geen genoegen met ‘that’s just the way it is’ als oplossing van de worsteling. Het worstelen gaat door. Ja, het is hoe de dingen zijn, maar dat wil niet zeggen dat ze zo hoeven te zijn… 

[2:52 – 3:08] ‘Changes’ – 2Pac/ Levels   

We gotta make a change 
It’s time for us as a people to start makin’ some changes 
Let’s change the way we eat 
Let’s change the way we live 
And let’s change the way we treat each other 
You see, the old way wasn’t working so it’s on us to do 
What we gotta do, to survive  

‘Changes’ gaat niet alleen over haat en haat-liefdeverhoudingen. Het gaat over verandering aan de ene kant en acceptatie aan de andere. Eigenlijk gaat het, denk ik, over de worsteling met complexiteit in de breedste zin. 2Pac onderzoekt hoe iets tegelijkertijd het één en het tegenovergestelde kan zijn. En daar kunnen we van leren. Want haat en liefde – zo merken we – liggen inderdaad dicht bij elkaar. Het lukt ons niet eens om ze binnen een nummer te onderscheiden, en we leggen de één uit aan de hand van de ander: haat is gekrenkte liefde, of de teleurstelling van liefde die niet geuit kan worden. Koen, laat me je – om het terugschrijven enigszins behapbaar te maken – een uitdaging geven. Zou jij liefde ook kunnen uitleggen aan de hand van haat, in plaats van andersom? 

Liefs, 
Marc