Koen Voors
Co-host De Muziekbrief
De brief van deze week is geschreven door Koen. Hij sluit het tweede seizoen van Tussen Pop & Proza af met een brief die doorspekt is met Nederlandstalige parels!
Laat je meevoeren door Koen zijn voorlezen terwijl de nummers op de achtergrond spelen, of lees de brief hier zelf speel de nummers geheel af—je vindt de nummers in de Spotify afspeellijst hieronder.
Lieve Marc,
Liefde, haat, coördinaten. Je sluit af met nieuwsgierigheid naar mijn gedachten. Ik kan je zeggen dat ze racen met vragen waar we het hopelijk in de laatste aflevering nog verder over kunnen hebben. Niet alleen het persoonlijke uit je brief trof me namelijk, maar ook de nuance die je wederom weet te brengen binnen het thema bracht veel denkvoer.
Vooral de opmerking dat haat de meest basale vorm van afkeer was, ‘triggerde’ mij wel. Door de keus van het woord ‘basaal’, devalueerde in een klap de intensiteit van het thema voor mij. Bij de term haat heb ik nog altijd een idee dat er haast een levensmissie achter zit waarbij je dat wat dat je haat, wil stoppen, uitroeien en of er op een andere vorm ‘vanaf komen’. Hoe anders is het initiële beeld dat je krijg van afkeer. Geen intense emoties, hekel of afgunst naar een ander, maar juist een rustig gevoel van alleen afkeer; net als ik een sterke afkeer heb voor zoete witte wijn of 0.0% Radler. Ik haat het niet, want dat zou betekenen dat ik een van mijn leven bezig ben om ervan af te komen. Dat kan alleen niet, tenzij ik de blauwe knoop weer nieuw leven in blaas.
Marc, je devalueert dan wel haat voor me maar je hebt helemaal gelijk dat het een basale vorm is van afkeer. Nu ik de 0.0% Radler erbij betrek, lijkt me het onderscheid ook gelijk duidelijk: haat is een emotie terwijl afkeer bijna een leefstijl is. Afkeer wordt dagelijks gevormd door de mens en is een onderdeel van je karakter en je dagelijkse handelen te noemen, in tegenstelling tot een opwelling van emoties die haat brengen. Ik zou zelfs willen betuigen dat afkeer een andere benaming is voor de coördinaten zijn war jij het over hebt. De samenkomst van de twee emoties.
Afkeer is daarmee wel even pittig, en misschien ook lastiger om uit te leggen in een nummer of muziek. Dus graag zou ik het luchtig en begrijpelijk willen houden. En hoe kan dat beter door luchtige nummers over afkeer te gaan spelen. Niet alleen om het allemaal wat minder zwaar te maken, maar ook omdat soms wat meer klinkklare taal helpt bij het begrijpen van afkeer. En wat is er nou meer klinkklaar dan de Nederlandse taal, en Le Le:
[0:54-1:22] ‘Neen’ – Le Le
Resten in de afvoer, random plat du jour, stront op het parcours
Neen, laat maar zitten joh
Mensen met een mening, hele gekke kleding, neplederen bekleding
Neen, laat maar zitten joh
Extra dikke zoete saus, kauwen op dat zoete hout, hondje blaf, poesje mauw
Neen, laat maar zitten joh
Halflauwe blikken, ingewikkelde strikken, gezelli een vorkje prikken
Neen, laat maar zitten joh
Ik denk dat we daarmee met ‘Neen’ al een goede stap hebben gezet in het luchtig beschrijven en begrijpen van afkeer. Faberyayo beschrijft in ‘Neen’ allerlei zaken die niet per se van hem hoeven: Neen zegt hij tegen het merendeel waarmee hij wordt geconfronteerd. Neplederen bekleding, een modeltreinset op zolder, fleecejacks, de term ‘gezelli een vorkje prikken’: allemaal zaken waar je niet dagelijks of überhaupt mee wordt geconfronteerd. Maar ik proef geen haat vervolgens in het refrein van het nummer:
[1:23-1:49] ‘Neen’ – Le Le
Laat maar zitten joh, het hoeft niet zo nodig
Laat maar zitten joh, neen
Laat maar zitten joh, het hoeft niet zo nodig
Laat maar zitten joh, neen
Laat maar zitten joh, het hoeft niet zo nodig
Laat maar zitten joh, neen
Laat maar zitten joh, het hoeft niet zo nodig
Laat maar zitten joh, neen
Ik dacht, ik begin een beetje luchtig om te tonen hoe afkeer ervoor zorgt dat je een coördinaat hebt naar mijn mening. Je weet wat ‘niet zo nodig hoeft’. Zoals ‘Neen’ laat zien, gaat niet per se om haten (ook al heb ik bij sommige zaken die yayo noemt wel een gevoel van haat als ik eerlijk ben, zoals poeder gruyère die hij noemt). Echter zou mijn leven ondragelijk zijn als ik echt zou gaan haten. ‘Neen’. In plaats daarvan ben ik niet aan het haten over al deze onderwerpen maar heb ik een sterke afkeer ernaar. Ik hoef er niet mee geconfronteerd te worden want ik weet dat het niets is voor mij. Vervolgens kies ik ervoor om de zaken te vermijden met een goedbedoeld ‘Neen’.
En ik kan zeggen dat ik deze brief met Nederlandse muziek is doorspekt. Daar had ik namelijk zin in, gewoon even wat Neerlands trots laten horen, maar ik denk dat het ook handig kan zijn om het allemaal beter uit te leggen. Niet alleen omdat het die klinkklare taal is waar ik al eerder over praatte, maar ook omdat het mogelijk de munitie kan geven die we nodig hebben om de emoties goed te begrijpen. Maar daarnaast had er zin in, en dat is denk ik het belangrijkste toch.
Misschien kan ik de verschillen die ik voel tussen haat en afkeer nog wat duidelijker maken door die haat emotie, als resultaat van afkeer, te bespreken. Met de afkeer die je hebt opgebouwd, het onbewuste ontwijken van bepaalde zaken in het leven, ga je door het leven tot je met haat wordt geconfronteerd. Laat ik daarom een wat ‘heftiger’ nummer aandragen, die emotie van haat toont, het tijdelijke gevoel van intense afkeer. Ik denk dat Jeroen van Merwijk en ik op een eengelijke golflengte hierover stonden. ‘Ga toch lekker dood’ had hij als spreuk voor de haat die hij tegenkwam:
[ 1:00-1:25] ‘Ga Toch Lekker Dood’ – Jeroen van Merwijk
Sta je nu al lange jaren
Op dat lijstje van de Quote
Of sta je als een halve gare
Met een hengel aan een sloot
Houd je niet van jonge klare
Maar alleen maar van Spa rood
Laat dan alle hoop maar varen
En ga maar lekker dood
Het zijn kleine en grote dingen die hij bespreekt, maar ik denk dat het allemaal zaken zijn waar je tijdelijk echt iemand dood wenst, en zo haat. Je ziet iemand iets doen, je ergert je kapot (meestal omdat je al geërgerd bent over de rest van je dag of leven, en je wenst iemand dood omdat je die persoon zo erg haat. Niet dat ik gelijk bij een visser of een succesvol zakenman, hem of haar gelijk dood wens maar ik kan wel door bepaald nieuws of gedachten, een haat voelen. Vooral omdat die persoon staat voor iets groters, ik zou zeggen een resultaat van de afkeer die je hoort bij Faberyayo.
[ 0:32-0:57] ‘Ga Toch Lekker Dood’ – Jeroen van Merwijk
Gedraag je je op autowegen
Als een volslagen idioot
Wil je je niet laten verplegen
Door een zwarte rijksgenoot
Maar mensen die een aanslag plegen
Op een Marokkaan of Jood
Heb je daar weer niks op tegen
Ga dan toch lekker dood
Ik denk dat het duidelijk is hoe de afkeer naar agressief rijgedrag of racisme, ervoor zorgt dat je een gevoel van haat krijgt. Je wil die persoon weg hebben, weg uit je belevingswereld want hij/zij/dit is precies de reden dat je een afkeer hebt. Je wil dit niet meemaken.
Maar kan je haat omzeilen? Kan je ervoor zorgen dat je zulke emoties als resultaat van afkeer niet hoeft te ervaren? Ik denk dat afkeer daarvoor te veel in je innerlijke is gebakken en te veel onderdeel is van je karakter. Ik heb nog een nummer waarmee ik je hopelijk wat duidelijker die alledaagsheid van afkeer kan laten blijken. Tonen hoe die afkeer je dagelijkse leven gaat overnemen tot je uiteindelijk, in een moment van emotie (lees: haat) allicht dingen doet die je beter niet had kunnen doen. Twee tantes die vrolijk samenleefden, eendrachtig tezamen zoals Drs. P stelt, ‘De Zusters Kazamarov’, gingen door materiaal steeds meer tegenover elkaar staan:
[0:58 – 1:40 ] ‘De Gezusters Karamazov’ – Drs. P
Tante Constance en Tante Mathilde
Erfden de kleren van Tante Heleen
Waardoor ineens hun gehechtheid verkilde
Want van elk soort japon was er maar een
Er werd getwist
En naar provocaties gevist
En er werden dingen vermist
Waar de ander meer van wist
Terwijl de kater sliep
En de pendule liep
En de kanarie sprak:
Tjiep tjiep tjiep tjiep
Terwijl er kleine zaken gebeuren die misschien irritatie of ergernis brengen, gaat het leven gewoon door bij de zusters. De kater slaapt, de pendule loopt, de kanarie zegt Tjiep. Op de achtergrond broeit echter langzaam een conflict, de afkeer bouwt zich op. Bij Drs. P leidt het uiteindelijk tot een plan van tante Mathilde, om haar zus te vergiftigen. En dan snap ik dat het lijkt alsof afkeer hiervan de basis is, maar ik denk dat hier haat weer als emotie naar voren komt. Want echt doordacht heeft Mathilde haar plan niet, als ze haar ‘plan de campagne’ verder uitvoert.
[2:35 – 3:20 ] ‘De Gezusters Karamazov’ – Drs. P
Toen nu de koffie tot stand was gekomen
Wou zij eens proeven en nam zij een slok
Zij had de juiste verhouding genomen
Tante Mathilde viel neer als een blok
Sedert die tijd
Droeg Constance in eenzaamheid
De japonnen die tot haar spijt
Tot een drama hadden geleid
Terwijl de kater sliep
En de pendule liep
En de kanarie sprak:
Tjiep Tjiep Tjiep Tjiep
De afkeer die ontstond, had alleen een (tijdelijk) gevoel van haat nodig om echt uit de hand te lopen. En misschien spreekt me dat in het nummer ook zo aan. Die tijdelijkheid van de haat die eruit spreekt. Want al snel is het duidelijk dat ook Constance inziet dat het allemaal zonde en onnodig was om zulke afkeer te hebben. Immers bracht de afkeer alleen maar eenzaamheid, maar was dat niet alleen op het moment dat de haat er echt naar voren kwam? Met andere woorden, is het wachten bij afkeer tot de haat er komt of kan je deze onder controle houden? Ik denk dat dit laatste alleen mogelijk is bij eenzame opsluiting of bij een staat van complete zen.
Marc, wat een haatvolle brieven hebben we elkaar uitgewisseld. Ik had niet door dat we beide zo haatdragend waren, hoe anders weten we zoveel over haat of kunnen we ons identificeren met al deze muziek? Uiteindelijk is het immers toch zo dat je vooral naar muziek luistert die tot je spreekt en waar je iets van je ei in kwijt kan? Ik hoop dat we niet de doos van Pandora hebben open getrokken en dat ik nu een soort Dr. Jekyll and Mr Hyde situatie hebben gecreëerd.
We gaan het er fijn over hebben hoop ik ons gesprek dat we zullen hebben in de volgende aflevering. Ik kijk er naar uit Marc.
Liefs,
Koen